Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng nên cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ sau khi sinh và nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, cho trẻ ăn bổ sung từ 6 tháng tuổi kết hợp với bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi.
Trong giai đoạn nuôi con bú chế độ dinh dưỡng của bà mẹ ảnh hưởng rõ rệt đến sức khỏe của con
Trong thời đoạn nuôi con bú, chế độ dinh dưỡng tốt của bà mẹ chính là để đảm bảo bà mẹ có đủ sữa nuôi con. Như vậy, bà mẹ đang nuôi con bú cần có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, và không quên rằng chế độ cần lao, ngơi nghỉ ăn nhập với một dạng tinh thần tâm lý thoải mái cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo có đủ sữa nuôi con.
Thành phần sữa mẹ nói chung là tương đối hằng định ở tuốt các bà mẹ và nguồn năng lượng dự trữ của bà mẹ luôn được huy động để sản xuất sữa khi cần, tuy nhiên nhiều nghiên cứu khẳng định là dinh dưỡng của bà mẹ có ảnh hưởng một mực đến một số vi chất cũng như lượng sữa tiết ra của bà mẹ.Nếu chế độ ăn của bà mẹ thiếu vitamin (đặc biệt là B 1 , A và D…) thì các vitamin này cũng sẽ thiếu trong sữa của những người mẹ đó. Hơn thế nữa, trong 6 tháng đầu, lượng kháng thể của con là do người mẹ cung cấp trực tiếp qua sữa mẹ, do vậy bảo đảm đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho mẹ cũng chính là cách phòng bệnh tốt nhất cho con. Trẻ được nuôi dưỡng đầy đủ hoàn toàn bằng nguồn sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời trẻ sẽ phát triển toàn diện cả về thể lực và trí tuệ, trẻ có sức đề kháng tốt, ít mắc các bệnh nhiễm trùng, khi lớn lên ít mắc các bệnh mãn tính không lây.
Nhu cầu dinh dưỡng của bà mẹ đang nuôi con bú
Bà mẹ sau khi sinh con, mặc dầu nguồn dinh dưỡng dự trữ trong thời kì mang thai vẫn chưa phải tiêu thụ hết nhưng trước khi sinh con cũng như trong quá trình sinh nở, bà mẹ đã mất khá nhiều năng lượng và các chất dinh dưỡng qua mất máu khi sinh nở, huy động các chất dinh dưỡng để sản xuất sữa non trong những tháng cuối của kỳ thai và nối bài tiết sữa để nuôi con ngay sau khi sinh…do đó, nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng của bà mẹ đang nuôi con bú là khá cao, thậm chí còn cao hơn so với thời kỳ thai nghén.
Nhu cầu về năng lượng: nếu so sánh ở cùng một nhóm tuổi và cùng một mức độ hoạt động thể lực thì nhu cầu năng lượng của bà mẹ đang nuôi con bú sẽ cao hơn khoảng 500kcal so với nữ giới lúc thông thường (tức thị khi chưa mang thai và khi không phải đang nuôi con bú), năng lượng này tương đương với khoảng 3 bát con cơm (bát vơi) cùng với thức ăn hợp lý, thành ra các bà mẹ đang nuôi con bú cần ăn thêm 1 bát cơm cùng với thức ăn hợp lý vào mỗi bữa trong ngày. Nhu cầu năng lượng của bà mẹ trong thời kỳ nuôi con bú còn phụ thuộc vào tình trạng hoạt động thể lực và mức tăng cân trong thời kỳ mang thai, cụ thể:
Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng tốt, đạt mức tăng cân từ10 - 12kg: cần ăn nhiều hơn để đảm bảo nhu cầu năng đạt mức 2.260 kcal/ ngày đối với người lao động nhẹ và 2.550 kcal/ngày đối với người lao động trung bình.
Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng chưa tốt, có mức tăng cân ít hơn 10kg: cần phải thế ăn nhiều và đa dạng hơn các loại thực phẩm khác nhau, để bảo đảm đủ nhu cầu năng lượng khi đang nuôi con bú.
Nhu cầu về chất đạm (Protein): lượng chất đạm cần được cung cấp đầy đủ trong quá trình cho con bú theo khuyến cáo cho người Việt Nam: Trong 6 tháng đầu, ăn thêm 19g/ngày so với nhu cầu thường nhật, nâng tổng số lên 79g/g ngày. Trong 6 tháng tiếp theo, thêm 13g/ngày, nên tổng lượng chất đạm cần cung cấp trong 1 ngày là 73g. Lượng protein động vật nên đạt ≥ 30% protein tổng số. Nên chọn lọc các thực phẩm có protein chất lượng cao như thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ…
Số lượng đạm trong thực phẩm có thể ước tính như sau: cứ 100g thịt/cá cung cấp khoảng 20g đạm (protein), 100g đậu phụ cung cấp khoảng 10g đạm. Nên dùng 6,5 đơn vị sữa/ngày (uống sữa hoặc ăn các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phomai). Nên ăn cá chí ít 3 lần/tuần.
Nhu cầu chất béo (lipid): lượng chất béo ăn vào cần cung cấp 20 - 30% năng lượng khẩu phần. Khuyến khích sử dụng các chất béo có nhiều các axít béo không no chuỗi dài nhiều nối đôi như n3, n6, EPA, DHA (có nhiều trong mộtsố loại dầu thực vật, dầu cá, một số loại cá mỡ). Lượng chất béo này rất o sự phát triển tối ưu trí tuệ và nhãn quang của bé. Cứ 1g chất béo sẽ cung cấp năng lượng vào khoảng 9kcal.
Vitamin và khoáng vật: các vitamin và khoáng chất rất cần bổ sung cho người mẹ nuôi conbú.Ngoài việc bổ sung tự nhiên trong bữa ăn hàng ngày cần đủ rau xanh (≥400g trái cây, rau củ/ngày) và đủ chất xơ để tránh táo bón.
Nhu cầu về nước: để sinh sản đủ sữa, bà mẹ đang nuôi con bú cần uống đủ nước, làng nhàng khoảng 2,0 - 2,5 lít nước/ngày (tương đương với 12 - 15 cốc nước).
Chế độ dinh dưỡng hợp lý của bà mẹ đang nuôi con bú
Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng, chế độ dinh dưỡng trong ngày của bà mẹ đang nuôi con bú nên tuân theo Tháp dinh dưỡng hợp lý dành cho bà mẹ đang nuôi con bú:
Một số hướng dẫn cụ thể về săn sóc dinh dưỡng cho bà mẹ đang nuôi con bú
Ăn tăng bữa: bởi nhu cầu năng lượng cao, cùng với yêu cầu được cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng, bao gồm cả các vi chất dinh dưỡng, nên khẩu phần cả ngày của bà mẹ đang cho con bú nên được chia làm nhiều bữa trong ngày(làng nhàng chia ra 3 - 6 bữa/ngày).
Ăn đa dạng: bữa ăn cần đa dạng các loại thực phẩm (ít nhất có mặt 10 - 15 loại thực phẩm) với đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng (chất bột đường; chất đạm; chất béo; và nhóm vitamin/khoáng chất). Khẩu phần cũng cần cung cấp đủ nhu cầu canxi (1.300mg/ngày), lượng canxi này vừa để cung cấp cho trẻ duyệt y sữa mẹ vừa để phòng tránh mất canxi trong xươngcủa chính người mẹ. Ngoài các thực phẩm giàu canxi khác (như thịt; cá; trứng; các loại thủy hải sản…), bà mẹ cần sử dụng 6,5 đơn vị sữa mỗi ngày(1 đơn vị sữa tương đương với 100ml sữa dạng lỏng pha chuẩn, hoặc 15g phômai hoặc 1 cốc sữa chua 100g), mỗi đơn vị sữa sẽ cho ta khoảng 100mg canxi. Trong trường hợp cần thiết, người mẹ cần tuân chỉ định của thầy thuốc về bổ sung các vitamin và khoáng vật, đặc biệt là sắt, kẽm, vitamin D và canxi. Uống đủ nước, làng nhàng khoảng 2,0 - 2,5 lít nước/ngày (tương đương với 12 đến 15 cốc nước).
hiện tại, để nhấn mạnh đến tính đa dạng của thực phẩm trong khẩu phần ăn, cũng như chú trọng các loại thực phẩm có các nhân tố bảo vệ sức khỏe (có nhiều trong các loại hạt, rau, củ, quảngười ta còn chia thực phẩm ra làm 8 nhóm: lương thực; các loại hạt; sữa và các sản phẩm từ sữa; thịt các loại cá và hải sản; trứng và các sản phẩm từ trứng; rau, của quả có màu vàng da cam, đỏ, xanh thẫm; củ quả khác; dầu ăn, mỡ các loại.
Để vừa bảo đảm tính đa dạng lại vừa bảo đảm sự có mặt của ít nhất 5 trong số 8 nhóm thực phẩm ở trên cho mỗi bữa ăn của các bà mẹ, căn cứ vào chức năng dinh dưỡng của mỗi nhóm, người ta xếp 8 nhóm trên vào 5 vòng tròn sau đây, các bà mẹ có thể dễ dàng chọn lựa các thực phẩm cho mỗi bữa ăn của mình, sao cho luôn có mặt đủ cả 5 đại diện từ 5 vòng tròn ( hình ở trang trước).
Bổ sung các vi chất dinh dưỡng cấp thiết: ngay sau khi sinh hoặc chậm nhất trong vòng 1 tháng đầu sau đẻ, bà mẹ được khuyên dùng 1 viên vitamin A liều cao (200.000UI), ngoại giả các bà mẹ vẫn nên tiếp chuyện dùng viên sắt hoặc viên đa vi chất (ít ra là duy trì 1 tháng đầu sau đẻ).
lao động ngơi nghỉ hợp lý, vui vẻ lạc quan: cùng với chế độ dinh dưỡng hợp lý, bà mẹ cần luôn giữ ý thức vui vẻ, thoải mái, lạc quan. Có chế độ lao động và ngơi nghỉ hợp lý. Ngủ đủ giấc, đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày. Trong tuổi đang nuôi con bú, bà mẹ rất cần có sự quan hoài tương trợ của các thành viên trong gia đình, cũng như sự quan hoài giúp đỡ của cơ quan, cộng đồng tạo điều kiện để bà mẹ được thực hiện đầy đủ quyền được nuôi con bằng sữa mẹ.
Không kiêng khem quá mức; đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: do nhiều nơi còn có những phong tục, tập quán khác nhau mà bắt bà mẹ phải kiêng khem nhiều thứ trong thời kỳ đang cho con bú. Ví dụ: sau đẻ chỉ cho bà mẹ ăn cơm với muối trắng, kiêng thịt, cá vì sợ “tanh” làm con bị đi ỉa chảy (!), điều này là không cần thiết và không có cơ sở khoa học. Các bà mẹ cho con bú sẽ giảm cân tốt hơn so với các bà mẹ không nuôi con bằng sữa mẹ do mỡ tích lũy trong thời kì mang thai sẽ được chuyển hóa thành sữa cho con bú. Do đó, các bà mẹ không chủ động ăn kiêng trong thời đoạn này vì người mẹ sẽ cần có bữa ăn đa dạng, nhiều năng lượng hơn thường ngày để đáp ứng nhu cầu năng lượng của mình và tạo đủ sữa cho con. Vào tuổi này, muốn giảm cân, bà mẹ chỉ cần có chế độ dinh dưỡng thăng bằng và tập thể dục đều đặn mỗi ngày, song song, giảm bớt lượng đường trong khẩu phần.
Bà mẹ đang nuôi con bú không nên dùng các loại thức uống, đồ ăn có tính chất kích thích, như: rượu, bia, cà phê; Hạn chế ăn các thức ăn có nhiều gia vị (hành, tỏi, ớt…). Không ăn các thức ăn dễ ôi thiu hoặc ngờ ôi thiu vì dễ gây ngộ độc.
Việc sử dụng thuốc: trong thời kỳ đang nuôi con bú, các bà mẹ cẩn thận trọng khi sử dụng thuốc, nhất là các loại thuốc kháng sinh, thuốc nội tiết tố, thuốc tác động lên hệ thần kinh…, nhìn chung trong giai đoạn này khi sử dụng thuốc phải có chỉ định của thầy thuốc và nhất mực phải tuân theo hướng dẫn của thầy thuốc.
Chúc các bà mẹ có một chế độ dinh dưỡng tốt để bảo đảm có đầy đủ sữa nuôi con, mang lại sức khỏe tốt nhất cho mẹ và sự phát triển tối ưu của con.
ThS.BS. TRỊNH HỒNG SƠN
0 nhận xét:
Đăng nhận xét